Opis bitwy pęcickiej 2 sierpnia 1944 r.

Droga powstańczych sił z Ochoty do Pęcic rozpoczęła się w kwartale bloków zamkniętych ulicami: Niemcewicza, Asnyka, Filtrową i Grójecką. Ten zabudowany kwartał był przewidywany jako główny ośrodek obronny w wypadku załamania się powstańczych ataków w dzielnicy. Tu także, w domu przy ulicy Niemcewicza 5a, mieścił się sztab obwodu. Tu wreszcie wieczorem 1 sierpnia, po nieudanych atakach na niemieckie obiekty, koncentrowały się oddziały i stąd najbliższej nocy rozpoczęła się ewakuacja.

Upamiętnia te fakty tabliczka informacyjna na ścianie narożnego domu ul. Niemcewicza i Asnyka o następującej treści:

W tym zespole budynków w dniu wybuchu Powstania Warszawskiego 1 VIII 1944 r. mieścił się sztab IV Obwodu Ochota Okręgu Warszawa Armii Krajowej. Stąd nocą z 1 na 2 VIII 1944 r. część oddziałów powstańczych pod dowództwem ppłk. Mieczysława Sokołowskiego „Grzymały” wyruszyła z Warszawy i stoczywszy 2 sierpnia krwawy bój pod Pęcicami dotarła do Lasów Chojnowskich, skąd po reorganizacji i dozbrojeniu podjęła powrót do walczącej stolicy, staczając 19 VIII bój pod Wilanowem, w którym poległ ppłk. „Grzymała”. Żołnierze AK z Ochoty, którzy przebili się na Mokotów, uczestniczyli w dalszych walkach powstańczych.

Decyzja o ewakuacji sił powstańczych z Ochoty zapadła około godz. pierwszej w nocy 2 sierpnia. Celem tej decyzji, podjętej w niezwykle dramatycznych warunkach, było wyprowadzenie do lasów podwarszawskich żołnierzy, pozostających w mieście bez broni i amunicji. Po spodziewanym dozbrojeniu z oczekiwanych zrzutów lotniczych żołnierze ci mieli wrócić do walczącej stolicy w wybranym czasie oraz miejscu.

Mrocznym i chmurnym brzaskiem 2 sierpnia powstańcy Ochoty, uformowani w kolumnę marszową, wyszli drogą na Szczęśliwice. Po przebyciu części drogi wagonem motorowym EKD [Elektryczne Koleje Dojazdowe – M.W.], przypadkowo napotkanym po drodze, znaleźli się około godz. szóstej w Regułach. Stąd po ponownym uformowaniu ruszyli na południe, ku Lasom Sękocińskim, lecz na ich drodze stanęły Pęcice.

Po niespełna dwukilometrowym marszu czołowe grupy powstańcze przekroczyły rzeczkę Raszynkę, przecinającą drogę w odległości około 200 m przed skrajem parku pęcickiego. W niedługą chwilę później zza zakrętu drogi wyjechały naprzeciw trzy samochody niemieckie. Wywiązała się walka, której wynikiem było zdobycie oraz późniejsze spalenie samochodów. Kilku nieprzyjacielskich żołnierzy padło na miejscu, paru innych ratowało się ucieczką.

Ten pierwszy kontakt ogniowy z nieprzyjacielem był bardzo pomyślny – jego dalsze skutki, niestety, obróciły się przeciwko powstańcom.

Odgłosy walki postawiły stacjonujący we wsi oraz w dworze pęcickim oddział Wehrmachtu, prawdopodobnie jakiś rzut sztabowy lub kwatermistrzowski 19. Dolnosaksońskiej Dywizji Pancernej gen. Hansa Källnera. Zanim szpica powstańcza, zajęta przede wszystkim poszukiwaniem broni, odeszła wreszcie od zdobytych samochodów, Niemcy ze dworu zdążyli już obsadzić na granicy parku linię ogniową z przynajmniej dwoma karabinami maszynowymi. Wehrmachtowcy ze wsi zorganizowali w tym samym czasie tyralierę strzelecką i umieścili na samochodzie gniazdo ckm-u [ciężki karabin maszynowy – M.W.] z zamiarem ostrzelania powstańców ogniem flankowym ze starego cmentarza wojennego, położonego na pobliskim wzgórzu.

Rozpoczęty z parku ogień broni maszynowej rzucił zrazu powstańczą szpicę na ziemię, lecz już w chwilę później dowódca straży przedniej kpt. Lucjan Dobaczewski „Korwin”, wybiegłszy do przodu jak prosty żołnierz z karabinem w ręku, poderwał za sobą pierwszą linię powstańczą. Ruszyło regularne natarcie, w którym ze strony polskiej wzięła udział w pierwszej kolejności około 50-osobowa szpica, w dalszej zaś około 100-osobowa straż przednia. Najdzielniejsi i najlepiej uzbrojeni żołnierze Ochoty, wśród nich pluton ppor. Kazimierza Jaczewskiego „Brzaska” ze zgrupowania ppor. Tadeusza Koteckiego „Kaliny” – wczorajszych zdobywców Antonina oraz trzy ochockie plutony harcerskie: pluton Grup Szturmowych pchor. Iwona Rygla „Bogusława” z Batalionu „Zośka” (z którym nie wszedł do powstania z powodu niedostatku broni w Batalionie) i dwa plutony Bojowych Szkół –pocztu dowódcy obwodu i łączności.

Między tymi dwoma czołowymi grupami powstańczymi a oddziałami niemieckimi rozegrała się na drodze do parku i w nim samym krótka, lecz krwawa walka, w której znów, jak poprzedniego dnia na ulicach Ochoty, miażdżącą przewagę techniczną i pozycyjną mieli Niemcy. Zasłało drogę ataku swoimi ciałami 31 poległych powstańców i tyluż mniej więcej rannych. W znacznej części byli to harcerze z dowódcą plutonu Grup Szturmowych pchor. „Bogusławem” na czele. Po niemieckiej stronie, łącznie z zabitymi w zdobytych wcześniej samochodach, padło około 20 żołnierzy, nie licząc rannych.

Już po zakończeniu pierwszej fazy boju równie krwawych strat doznała grupa główna powstańczej kolumny, do której dołączyła jeszcze po drodze drużyna łączności rejonu pruszkowskiego. Grupa ta rozpoczęła już w czasie walk grup czołowych manewr obejścia pozycji nieprzyjacielskich drogą na północ od dworu i parku przez mostek na Utracie i groblę pomiędzy stawami pęcickimi. Kierunek manewru był jak najbardziej celowy, ale zmuszał całkowicie bezbronnych powstańców do przedarcia się przez około 200-metrowy pas drogi odwrotu pod ogniem niemieckiej broni maszynowej.

Dużą część grupy głównej przeprowadził przez pole ogniowe zdecydowanym zrywem por. Witold Daab „Stefan”, wcześniejszy dowódca Batalionu „Odwet”. Drugą wycofał na północ ku Malichom kpt. Tadeusz Jasiński „Zych”, wcześniejszy dowódca Rejonu 1. W szeregi żołnierzy, zdemoralizowanych brakiem broni oraz wczorajszą klęską na ulicach Ochoty, wdarła się jednak panika. Jakkolwiek ostrzał nieprzyjacielski z parusetmetrowej odległości był mało skuteczny, wielu powstańcom zabrakło sił do przebicia się i ujścia z pola rażenia. Przywarli do ziemi na placu boju, szukając doraźnej osłony w kopkach zżętego jęczmienia i stogach żyta, w bruzdach kartofli i zaroślach parku. Schronienie to okazywało się jednak złudne.

Silna i gęsta obława niemiecka z udziałem dwóch czołgów i samolotu rozpoznawczego zebrała z pola boju ponad 80 żołnierzy powstańczych. Przez cały dzień trwało śledztwo prowadzone przez ściągniętych z Pruszkowa SS-manów, połączone z biciem i znęcaniem się nad jeńcami. Pod wieczór zbrodniarze hitlerowscy rozstrzelali w parku 60 pojmanych jeńców, w tym licznych rannych i pięć kobiet. Około 20 osób (głównie kobiety) uwolnił, prawdopodobnie na własną odpowiedzialność i bez wiedzy SS, Ślązak podoficer Wehrmachtu. Kilka innych osób podjęło z dobrym skutkiem próbę wydostania się samodzielnie z rąk oprawców. Ciemności i deszcz sprzyjały także ucieczce z pęcickiego pola śmierci grupie powstańców, którzy szczęśliwie ocaleli niewykryci przez obławę.

 

Spośród 91 poległych i wymordowanych powstańców 89 osób pozostało we wspólnej mogile w parku. W kwietniu 1946 r. dokonano ekshumacji ich ciał, podczas której zidentyfikowano 67 osób.

Z harcerskiego plutonu Grup Szturmowych zostało rozpoznanych 15 żołnierzy. Byli to: Kazimierz Dąbrowski „Witold”, Ryszard Dudek „Jowisz”, Tadeusz Dudek „Gryf”, Wojciech Hass „Bocian”, Józef Jodłowski „Lechita”, Piotr Karczewski „Tomek”, Stanisław Mozer „Wichrowski”, Janusz Paderewski „Boruta”, Stanisław Reszczyk „Baśka”, Jerzy Rowiński „Rybowicz”, Iwo Rygiel „Bogusław”, Wiesław Skudlarski „Benito”, Janusz Wojewódzki „Mruczek”, Janusz Zwoliński „Karp” oraz Henryk Kazubek „Grom” (zidentyfikowany wiele lat później).

Z plutonów Obwodu IV zostało rozpoznanych 47 żołnierzy: Zbigniew Arendarczyk „Zajączek”, Józef Bazylewicz „Kamienny”, Jan Bednarek „Kisielewska”, Tadeusz Borkowski „Winkiel”, Zbigniew Chrzanowski „Wilk”, Marian Czujkowski, Michał Dowbor „Zbyszek”, Zygmunt Dworak „Marysia”, Kazimierz Graba-Łęcki „Kazik”, Ryszard Grzegorzewski, Ryszard Janiszewski „Mały”, Władysław Kokot, Ireneusz Kołodziejczyk „Iren”, Jan Konowrocki, Aleksander Kornatowski „Aleksander”, Zenon Kotyński, Zenon Krzemiński, Kazimierz Kubasiewicz „Jaskółka”, Janusz Kubisz „Antoni”, Józef Kwiatek „Robak”, Waldemar Lukas „Łukasz”, Kazimierz Majewski, Jerzy Mej, Zbigniew Matecki, Henryk Mikołajewski „Tadeusz”, Franciszek Napiecek „Franko”, Marian Napieraj, Marian Niewęgłowski, Wiesław Olszewski „Wiesiek”, Tadeusz Osiński „Warszawiak”, Jerzy Ostrowski, Stefan Ostrowski „Ciupaga”, Tadeusz Pietraszkiewicz „Soplica”, Tadeusz Podolski „Rosomak”, Leon Polachowski, Wiesław Radke „Wiesiek”, Leon Rose, Wojciech Roszczycki „Jerzy”, Janusz Rudnicki „Orzeł”, Wiesław Rychwalski „Orzeł”, Władysław Skowron, Henryk Tolak „Kaczan”, Zbigniew Urbanek „Tadek”, Wojciech Wajszczuk, Antoni Ważyński „Stefan”, Czesław Własiński „Czarniak”, Piotr Zambrowski „Piotruś” (brat Jerzego, poległego dzień wcześniej na Antoninie) i Wacław Zawadzki.

Z pruszkowskiego plutonu łączności polegli: Hanna Mużecka „Hanka”, Bogdan Bednarczyk „Bogdaniec” i Ryszard Sikorski „Rysik”. Ciężko ranna łączniczka tego plutonu Honorata Zawadzka zmarła dzień po boju 3 sierpnia w szpitalu w Pruszkowie.

Ostatnią osobą rozpoznaną podczas ekshumacji była Maria Piotrowiczówna „Zonia”, 22-letnia wychowanka liceum w Żninie, st. sierż. pchor. Komendy Głównej AK, członkini Biura Badań Technicznych i redakcji pisma „Saper”. Piotrowiczówna, która przybyła na Ochotę na zaplanowaną wcześniej, a niedoszłą do skutku odprawę BBT [Biuro Badań Technicznych – M.W.] W momencie wybuchu Powstania zatrzymała się przy ul. Akademickiej 3, skąd razem ze zgrupowaniem „Odwet” wyszła na koncentrację Obwodu IV.

Nazwiska pozostałych ofiar boju, pogrzebanych w parku nie zostały wówczas ustalone. Był między nimi wymieniony już Henryk Kazubek „Grom” z plutonu „Zośki”, prawdopodobnie także Tadeusz Studziński „Bystry”, „Wanda” (NN) jedna z rejonowych sanitariuszek Rejonu 3.

Poza mogiłą zbiorową w parku znalazły się ciała dwóch poległych w boju powstańców. Odnalezione zostały po jakimś czasie na polu przez mieszkańców wsi i pogrzebane na miejscowym cmentarzu. Jednym z nich był prawdopodobnie Eugeniusz Muszyński „Michał”. Ekshumowany po wojnie przez rodzinę i przewieziony na Bródno do grobu rodzinnego. Drugiego, 20-letniego Karola Kneblewskiego „Grudę”, odnaleziono już pod lasem, gdzie zmarł zapewne z upływu krwi. Także jego, po ekshumacji, rodzina przeniosła do grobu w Pabianicach. 

Najstarszą rozpoznaną podczas ekshumacji ofiarą był 52-letni inż. Leon Rose, 38 lat miał Józef Bazylewicz, Anna Mużecka 35 lat, po 32 lata Józef Kwiatek i Marian Napieraj, a 27 lat miał Zenon Krzemiński. Pozostali nie przekroczyli 25 lat, a 40 osób miało poniżej 20 lat. Najmłodszy z żołnierzy Zbigniew Chrzanowski liczył lat 14 [podobnie Zbigniew Matecki i Wacław Zawadzki – M.W.]. Piętnastolatkami byli: Michał Dowbor, Wojciech Wajszczuk.

Ciała poległych i rozstrzelanych powstańców spoczęły już na zawsze w parku pęcickim, miejscu zbrodni na jeńcach i rannych. W drugą rocznicę boju odsłonięto nad ich mogiłą zaprojektowany przez architekta Piaseckiego pomnik z napisem Polegli na polu chwały 2 VIII 1944.

O historii tragicznego boju informuje tablica granitowa ustawiona obok pomnika w 2001 r. staraniem środowiska byłych żołnierzy IV Obwodu Ochota Armii Krajowej. Jej tekst brzmi:

Zbiorowa mogiła 89 żołnierzy Powstania Warszawskiego. Po zaciętych walkach na Ochocie żołnierze IV Obwodu Okręgu Warszawa Armii Krajowej wymaszerowali w nocy z 1-ego na 2-giego sierpnia 1944 r. do Lasów Chojnowskich. W kolumnie żołnierzy IV Obwodu znajdował się harcerski pluton Grup Szturmowych Batalionu „Zośka”. W drodze dołączyła drużyna łączności pruszkowskiego Rejonu VII Obwodu Warszawa Powiat.

Rankiem 2-giego sierpnia powstańcy stoczyli krwawy bój w Pęcicach z przeważającymi siłami niemieckimi, w którym poległo 31 powstańców. Jeńców i rannych hitlerowcy wymordowali.

W Lasach Chojnowskich z pozostałych przy życiu powstańców Ochoty i Mokotowa oraz napływających z okolic żołnierzy „Obroży” został utworzony pułk „Grzymała” pod dowództwem ppłk. Mieczysława Sokołowskiego. Nocą z 18-ego na 19-ego sierpnia pułk przedarł się na Mokotów i wziął udział w dalszych walkach w Warszawie. Ppłk. Mieczysław Sokołowski poległ na Wilanowie.

Spośród żołnierzy spoczywających w tej mogile 67 osób zostało zidentyfikowanych podczas ekshumacji w roku 1946. Ich nazwiska widnieją na płycie nagrobnej.

Corocznie w najbliższe daty boju niedzielne przedpołudnie odbywają się w kościele pęcickim i przy mogile uroczystości w intencji poległych powstańców oraz ku ich czci. 

 

Fragment książki Józefa Kazimierza Wroniszewskiego Ochota. Okęcie. Warszawskie Termopile 1944 (Warszawa 2002)

Opracował Maksymilian Warmuz – „młodzieżowa sekcja” Klubu PTTK „Varsovia”

 

 

 

---

 

    Mieczysław Sokołowski w 1943 r.

Podpułkownik Mieczysław Kazimierz Sokołowski „Grzymała” – „Ojciec” – „Pomian” – „Unikat”  

Młodość i dwudziestolecie międzywojenne                                                          

Syn Mieczysława (inżyniera budowalnego) i Antoniny z Mielęckich urodził się 23 września 1898 r. w Częstochowie. W 1918 r. ukończył gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w rodzinnym mieście. Podczas nauki w gimnazjum pełnił funkcję komendanta harcerstwa okręgu częstochowskiego oraz należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Po skończeniu gimnazjum 20 października 1918 r. rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie, której komendantem był pułkownik Marian Kukiel (komendantem klasy, do której uczęszczał Sokołowski, był Stefan Rowecki). Po ukończeniu szkoły (maj 1919 r.) w stopniu podporucznika służył w 3. Pułku Piechoty Legionów, jako dowódca plutonu, w kompanii porucznika Jana Rzepeckiego na froncie wojny polsko- bolszewickiej. W 1921 r. awansowany do stopnia porucznika pełnił funkcję instruktora w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie oraz w Centralnej Szkole Strzeleckiej w Toruniu. Następnie w latach 1924-1929 służył w 49. Pułku Piechoty w Kołomyi, gdzie w roku 1928 otrzymał awans do stopnia kapitana. W 1930 r. rozpoczął służbę w 55. Pułku Piechoty w Lesznie jako adiutant podpułkownika Stefana Roweckiego, potem dowódca kompanii. Kwiecień 1933 r. przyniósł jego ślub z Gudulą z Kreutzingerów (małżeństwu w roku 1935 urodzi się córka Zofia). W 1934 r. awansowany do stopnia majora, zaś w roku 1935 przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza, w którym został dowódcą 3. Batalionu 2. Pułku Piechoty (Batalion „Wołożyn”).

Kampania wrześniowa i konspiracja

Od marca 1939 r. znajdował się ze swoją jednostką w rejonie Suchej Beskidzkiej. W trakcie wojny obronnej we wrześniu 1939 r. wraz ze swoim oddziałem Sokołowski przeszedł cały szlak bojowy Armii „Kraków” (od Zawoi i Makowa Podhalańskiego aż do pierwszej bitwy pod Tomaszowem Lubelskim w dniach 15-16 września). Według Mariana Porwita była to jednostka (oddział Sokołowskiego) o znakomitej wartości bojowej. Po kapitulacji armii „Kraków” 20 września 1939 r. przedostał się do Warszawy, gdzie nawiązał kontakt ze swoimi byłymi dowódcami pułkownikiem Stefanem Roweckim i pułkownikiem Janem Rzepeckim. W grudniu 1939 r. dołączył do konspiracji. Powierzono mu rolę komendanta Obwodu IV Ochota Służby Zwycięstwu Polsce (następnie Związek Walki Zbrojnej). 19 września roku 1940 Sokołowski został złapany w trakcie obławy w swoim mieszkaniu przy Filtrowej 81. Wyciągnięto go w piżamie z mieszkania i pognano z setkami warszawiaków do obozu w Oświęcimiu – trafił tam 22 września. Dzięki długotrwałym staraniom żony, mającej rodzinę w Szwajcarii, udało się go wyciągnąć z obozu (marzec 1941 r.), gdyż Niemcy nie zdawali sobie sprawy, że to zawodowy oficer, inaczej czekałaby „Grzymałę” pewna śmierć. Miał papiery urzędnika. Był pierwszym z więźniów oświęcimskich, którego natychmiast po powrocie przebadali polscy lekarze, stwierdzając znaczny ubytek wagi i sił, ze szkodą dla organizmu (opuchnięte nogi, choroba słoniowa). Opis stanu jego zdrowia przesłano do Londynu. Powrócił niebawem do pracy konspiracyjnej, w sierpniu 1941 r. został mianowany ponownie komendantem Ochoty, zaś w listopadzie tego roku otrzymał awans na podpułkownika.

Powstanie Warszawskie – Pęcice

1 sierpnia 1944 r. podpułkownik Sokołowski „Grzymała” został dowódcą wszystkich jednostek AK w dzielnicy Ochota. Walki na Ochocie należały do bardzo krwawych. Z powodu wysokich strat i kończącej się amunicji podpułkownik „Grzymała” podjął decyzję o wycofaniu oddziałów do Lasów Chojnowskich w celu dozbrojenia i przegrupowania. W nocy z 1 na 2 sierpnia powstańcy korzystając z przejętego składu Elektrycznych Kolei Dojazdowych ewakuowali się do Reguł. Po dotarciu do Reguł oddział liczący 650-700 osób przegrupował się i ruszył w stronę wsi Pęcice. Podczas przemarszu straż przednia zaatakowała niemieckie samochody sztabowe, które nadjechały od strony wsi. Zaalarmowało to stacjonujące w pałacu pęcickim oraz wokół niego jednostki 19. Dolnosaksońskiej Dywizji Pancernej. Rozpoczął się atak niemiecki, w wyniku którego poległo 31 żołnierzy powstańczych, a 60 wziętych do niewoli rozstrzelano po południu 2 sierpnia. W trakcie starcia podpułkownik „Grzymała” wraz z większą częścią ewakuowanych oddziałów zdołał niezauważony ominąć miejsce bitwy i dotrzeć do Lasów Chojnowskich. Sokołowski utworzył grupę złożoną ze zgromadzonych tam oddziałów z Ochoty, Mokotowa i VII Obwodu „Obroża”. 15 sierpnia otrzymał rozkaz komendanta Okręgu Warszawskiego AK pułkownika Antoniego Chruściela „Montera” marszu na Mokotów. Jego zgrupowanie, nazywane pułkiem „Grzymały” lub „Grupą odsieczy”, liczące 700–800 ludzi, wyruszyło nocą z 16 na 17 sierpnia do Lasu Kabackiego. W nocy z 18 na 19 sierpnia uderzył na Wilanów z zamiarem dalszego przebijania się. Podczas natarcia na pozycje niemieckie podpułkownik Mieczysław Sokołowski został ciężko ranny, a następnie dobity na placu boju przez patrol niemiecki. 

Po wojnie ekshumowany i pochowany na Cmentarzu Wilanowskim w kwaterze żołnierzy z września 1939 r. i powstańców warszawskich. Dla uczczenia pamięci podpułkownika „Grzymały” oraz jego żołnierzy przy wejściu na cmentarz umieszczony został kamień z tablicą pamiątkową.

Sierpień 1944 r. - powstańcy z Ochoty w Lasach Chojnowskich. Mieczysław Sokołowski "Grzymała" (pierwszy od prawej)   

 

Opracował Maksymilian Warmuz – „młodzieżowa sekcja” Klubu PTTK „Varsovia”

Bibliografia: Bartelski Lesław, Mokotów 1944, Warszawa 1972; Wroniszewski Józef, Ochota 1944, Warszawa 1970; https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/mieczyslaw-kazimierz-sokolowski

                                                                                                                                                                                                    

LISTA POLEGŁYCH W BITWIE POD PĘCICAMI

(Osoby ułożone alfabetycznie, opisy pod zdjęciami)  

 

 

Arendarczyk Zbigniew Ryszard „Zajączek” lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w plutonie 405

 

Bazylewicz Józef „Kamienny” lat 38 (1906-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej

 

Bednarczyk Bogdan Antoni „Bogdaniec” lat 17 (1927-1944) 

VII Obwód Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Obroża” (powiat warszawski) – 6. Rejon „Helenów” (Pruszków) – strzelec w plutonie łączności 1752 z Piastowa

 

Bednarek Jan „Kisielewska” lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – kapral w plutonie 400 (łączność)

 

Boleszczyc-Rudnicki Janusz Antoni „Niedoczesany”, „Orzeł” lat 17 (1927-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Borkowski Tadeusz „Winkiel” lat 21 (1923-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 405. Nazwisko konspiracyjne – Stanisław Rajtar

 

Chrzanowski Zbigniew „Wilk” lat 14 (1930-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec

 

Czujkowski Marian „Grom”, „Wilk” lat 18 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu. Nazwisko konspiracyjne – Głowacki 

 

Dąbrowski Kazimierz „Witold” lat 18 (1926-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Dowbor Michał Aleksander „Zbyszek”, „Mongoł” lat 15 (1929-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400 (zastępowy 16. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej)

 

Dudek Ryszard „Jowisz” lat 19 (1924-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – kapral podchorąży w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Dudek Tadeusz „Gryf” lat 16 (1928-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Dworak Zygmunt Marian „Marysia” lat 17 (1927-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400 

Podczas ekshumacji znaleziono w jego kieszeni odręcznie zapisaną kartkę. Na kartce przygotowanej do ewentualnego wyrzucenia podczas drogi Zygmunt napisał: Jadę z Niemcami do Niemiec. Nie bać się. Zygmunt. 2 VIII 44.

 

Graba-Łęcki Kazimierz Adam „Kazik” lat 15 (1928-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400

Miejsce pochówku – Cmentarz Powązkowski w Warszawie (Stare Powązki) – grób rodziny Rettingerów i Graba-Łęckich kw. 188 rz. III

 

Grzegorzewski Ryszard lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400

 

Haas Wojciech „Bocian” lat 22 (1922-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – kapral podchorąży w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Janiszewski Ryszard „Mały” lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - strzelec

 

Jodłowski Józef Lech „Lechita” lat 17 (1926-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec z cenzusem w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Karczewski Piotr „Tomek” lat 18 (1926-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – starszy strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Kazubek Henryk „Grom” lat 20 (1923-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – kapral podchorąży w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Kneblewski Karol „Gruda” lat 20 (1923-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – II Batalion im. Zygmunta Żółtowskiego „Odweta” („Odwet”) – 2. kompania – strzelec w plutonie 427

Jego ciało zostało odnalezione po bitwie przez mieszkańców Pęcic, w polu, gdzie zmarł zapewne z upływu krwi. Pochowano go na miejscowym cmentarzu, skąd po wojnie decyzją rodziny został ekshumowany i przeniesiony do grobu rodzinnego w Pabianicach. 

 

Kokot Władysław lat 19 (1925-1944)  

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec

 

Kołodziejczak Ireneusz Antoni „Iren” lat 15 (1929-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w plutonie 400 (łączność), dostarczył do plutonu informację o wybuchu Powstania Warszawskiego

 

Konowrocki Jan „Balbina”, „Janek”, „Kruk” lat 24 (1919-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – III zgrupowanie – strzelec w plutonie 406

 

Kornatowski  Aleksander „Aleksander” lat 23 (1921-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – III zgrupowanie – plutonowy podchorąży w plutonie 404

Kto wie o losie Aleksandra Kornatowskiego, który wyszedł z Ochoty w dniu 2 sierpnia 1944 w stronę Pruszkowa, folwark Pęcice, z oddziałem 404. Prosimy o wiadomość Kornatowski, Bracka 18. 

Ogłoszenie drobne z „Życia Warszawy” z 1945 r.

 

Kotyński Zenon Antoni lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec 

Przy jego ciele odnaleziono dokumenty: legitymację szkolną, kartę rozpoznawczą, dokument policyjnego zameldowania, papierośnicę, grzebyk, w kieszeni fioletowy krawat. W 1947 r. ojciec Zenona, Aleksander Kotyński zwrócił się do Polskiego Czerwonego Krzyża o wydanie ww. depozytu.

 

Krzemiński Zenon lat 27 (1917-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec

 

Krzyżanowski Antoni „Jambosz” lat 31 (1912-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – podporucznik

 

Kubasiewicz Kazimierz „Jaskółka” lat 36 (1908-1944) 

Józef Kazimierz Wroniszewski podaje rok 1918 jako rok narodzin

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej

 

Kubisz Janusz Antoni „Antoni” lat 18 (1926-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400

 

Kwiatek Józef „Robak” lat 32 (1912-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – sierżant w plutonie łączności

 

Lukas Waldemar Roman „Łukasz” lat 18 (1926-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec

 

Łoziński Władysław (?-1944)

Uczeń szkoły im. Stanisława Staszica w Warszawie

 

Majewski Kazimierz lat 23 (1921-1944)

Muzeum Powstania Warszawskiego podaje rok 1920 jako rok narodzin

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w plutonie łączności

 

Matecki Zbigniew „Janek” lat 14 (1929-1944)

Strzelec – IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. Nazwisko konspiracyjne – Matraś

 

Mej Jerzy lat 16 (1928-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec

 

Mikołajski Henryk Tadeusz „Tadeusz” lat 25 (1919-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec. Nazwisko konspiracyjne – Jur-Mirski

 

Mozer Stanisław „Wichrowski” lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec z cenzusem w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Muszyński Eugeniusz Stefan „Michał” lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej

Spoczywa w grobie rodzinnym na Cmentarzu Bródnowskim kw. 34 B rz. II gr. 18

 

Mużecka Hanna Krystyna „Hanka”, „Walka” lat 35 (1909-1944)

Muzeum Powstania Warszawskiego podaje rok 1908 jako rok narodzin

Telefonistka, harcerka Chorągwi Mazowieckiej Organizacji Harcerek, zamieszkała w Piastowie koło Warszawy. W konspiracji w ZWZ – AK od 7 listopada 1943 r., łączniczka dowódcy III batalionu Obwodu VII „Obroża”. W dniu 2 sierpnia 1944 r., zgodnie z rozkazem mjr. Władysława Wrotniaka ps. „Dotrzeb” (zastępca dowódcy 6. Rejonu), wyruszyła z Piastowa z grupą 19 łączniczek Wojskowej Służby Kobiet udając się do Lasów Sękocińskich, do punktu koncentracyjnego oddziałów 6. Rejonu VII Obwodu AK. W Pęcicach łączniczki natknęły się na rannych powstańców dowiadując się o stoczonej potyczce z Niemcami. To tu zostały zatrzymane przez żołnierza Wermachtu. W czasie czynności śledczych u Hanny Mużeckiej Niemcy znaleźli opaski i zaszyte w torbie sanitarnej orzełki. Rozstrzelana 2 sierpnia w parku pęcickim, pochowana w mogile zbiorowej. Pośmiertnie odznaczona Krzyżem Walecznych.  

 

Napiecek Franciszek „Franko” lat 16 (1927-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400

 

Napieraj Marian lat 32 (1912-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon

 

Niewęgłowski Marian „Marek” lat 21 (1922-1944)

Muzeum Powstania Warszawskiego podaje rok 1923 jako rok narodzin

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

Warszawa, 3. III. 1960 r.

ZBoWiD Warszawa – Ochota 

Podczas powstania warszawskiego, w potyczce pod Pęcicami, 3 km od Pruszkowa, gdzie zostałem ranny, zginął mój kolega „Marek” Niewęgłowski Marian, ur. 20.IX.1922 r., prawdopodobnie był ranny w okolicy brzucha, przy zabitym zostawiłem dowody. Średniego wzrostu /1,50 m/ blondyn, brak mu było górnego zęba z prawej strony, jasnoniebieskie oczy, miał na sobie drelichy robocze i koszulę w kratkę, na piersiach miał czarny, drewniany krzyżyk z wizerunkiem. 

Podczas przenoszenia do wspólnej mogiły mnie nie było, tak że nie jest on umieszczony na liście imiennej, tylko figuruje jako nieznany. Wobec czego proszę o wyrycie na grobie jego nazwiska. Nadmieniam, że zginęła też jego siostra, a ojciec staruszek niedołężny mieszka na Pradze na ulicy Łochowskiej 13 lub 12, drewniak.    

Proszę bardzo, aby w miarę możliwości zaopiekować się staruszkiem. 

Kurpiel Zbigniew

Zbigniew Kurpiel ps. „Żbik” – IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 3. Rejon – II zgrupowanie – kapral w plutonie 420 

 

Olszewski Wiesław Stefan „Wiesiek” lat 18 (1926-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Osiński Tadeusz „Warszawiak” lat 18 (1926-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w plutonie osłonowym 438

 

Ostrowski Jerzy lat 16 (1927-1944)

 

Ostrowski Stefan Marian „Ciupaga” lat 22 (1921-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec

 

Paderewski Janusz Józef „Boruta” lat 20 (1923-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – kapral podchorąży w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Pietraszkiewicz Tadeusz „Soplica” lat 16 (1927-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – 2. kompania – strzelec w plutonie 403

 

Piotrowiczówna Maria Antonina „Zonia”, „Pufka” lat 22 (1922-1944)

Kedyw Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej – Kobiece Patrole Minerskie, IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – starszy sierżant. Nazwisko konspiracyjne – Maria Kwiatkowska

Dwukrotnie odznaczona Krzyżem Walecznych, raz Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami i awansowana pośmiertnie na porucznika. Rodzice poległej nie chcieli zmieniać miejsca pochówku córki, uznając, że powinna spoczywać z tymi, z którymi walczyła i zginęła.

 

Podolski Tadeusz Władysław „Rosomak” lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – kapral podchorąży

 

Polachowski Leon Wojciech „Lońka” lat 23 (1920-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – III zgrupowanie – starszy strzelec podchorąży w plutonie 404. Nazwisko konspiracyjne – Romuald Błaszczyk (Błaszczak)

 

Polkowski Bogusław „Kozak” lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Popek Kazimierz lat 24 (1919-1944) 

Muzeum Powstania Warszawskiego podaje 5 sierpnia 1944 r. jako datę śmierci i Pruszków jako miejsce zgonu

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej

 

Radke Wiesław Andrzej „Wiesiek” lat 16 (1928-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w 1752 plutonie łączności z Piastowa 

 

Reszczyk Stanisław Konrad „Baśka” lat 21 (1923-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec rkm-u w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Rose Leon lat 52 (1892-1944)  

Starszy strzelec – IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. Inżynier – pracownik elektrowni

 

Roszczycki Wojciech Jerzy „Jerzy” lat 15 (1928-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec

 

Rowiński Jerzy „Rybowicz” lat 18 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – kapral podchorąży w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Rychwalski Wiesław Jan Józef „Orzeł” lat 15 (1928-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec

 

Rygiel Iwo „Bogusław” lat 22 (1921-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – plutonowy podchorąży w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu 

 

Sikorski Ryszard „Rysiek”, „Rysik” lat 18 (1926-1944)

VII Obwód Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Obroża” (powiat warszawski) – 6. Rejon „Helenów” (Pruszków) – strzelec w plutonie łączności 1752 z Piastowa

 

Skowron Władysław „Tarzan” lat 21 (1923-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 3. Rejon – I batalion – strzelec w plutonie 407

 

Skudlarski Wiesław „Benito” lat 19 (1925-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Studziński Tadeusz „Bystry” lat 20 (1920-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Tolak Henryk „Kaczan” lat 17 (1927-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – II batalion im. Zygmunta Żółtowskiego „Odweta” („Odwet”) – 2. kompania – strzelec w plutonie 422

 

Urbanek Zbigniew „Tadek” lat 16 (1928-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400

 

Wajszczuk Wojciech „Wojtek” lat 15 (1929-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – pluton 400 

 

Ważyński Antoni „Stefan” lat 18 (1926-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec 

 

Własiński Czesław Emilian „Czermak”, „Czarniak” lat 24 (1920-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec w plutonie osłonowym 438. Nazwisko konspiracyjne – Stefan (Mikołaj) Michniewicz

 

Wojewódzki Janusz Edward „Mruczek” lat 19 (1925-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 2. Rejon – strzelec z cenzusem w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu

 

Zambrowski Piotr „Piotruś” lat 20 (1924-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400

 

Zawadzki Wacław Janusz „Janusz” lat 14 (1929-1944)

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400 

 

Zwoliński Janusz Euzebiusz „Karp” lat 19 (1925-1944) 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – strzelec z cenzusem w plutonie osłonowym 438

 

Sanitariuszka „Wanda” 

IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 3. Rejon – sanitariuszka 

 

Szesnastu żołnierzy bezimiennych

 

Włostowski Mirosław „Marlicz” lat 15 (1928-1944)

VII Obwód Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Obroża” (powiat warszawski) – 6. Rejon „Helenów” (Pruszków) – łącznik

Ciężko ranny w brzuch w starciu pod Pęcicami 2 sierpnia 1944 r. Przetransportowany do szpitala na terenie Pruszkowa, gdzie zmarł w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r., po przeprowadzonej operacji. Miejsce pochówku – Cmentarz parafialny w Pruszkowie przy ul. Cmentarnej 5 (2 sierpnia) – kwatera powstańcza.  

 

Zawadzka Honorata lat 13 (1931-1944)

VII Obwód Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Obroża” (powiat warszawski) – 6. Rejon „Helenów” (Pruszków) – łączniczka

Ciężko ranna w starciu pod Pęcicami 2 sierpnia 1944 r. Przetransportowana do szpitala na terenie Pruszkowa, gdzie zmarła 3 sierpnia 1944 r., w wyniku odniesionych wcześniej ran. Miejsce pochówku – Cmentarz parafialny w Pruszkowie przy ul. Cmentarnej 5 (2 sierpnia) – kwatera powstańcza. 

 

Redagowali Alicja Marciniak, Mateusz Pałka, Daniel Wolborski 

Źródło: Archiwum Klubu PTTK „Varsovia”; Czas Piastowa – Powstańczy Czas Piastowa (dodatek specjalny), nr 7, Piastów 2017; Dominik Księski Porucznik Maria Piotrowiczówna, palukitv.pl 2009; Józef Kazimierz Wroniszewski Ochota – Okęcie. Warszawskie Termopile 1944. Przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci z lat 1939-1944, Warszawa 2002; materiały Daniela Wolborskiego; Mieszkańcy powiatu pruszkowskiego w Powstaniu Warszawskim, t. I, Pruszków 2014; Powstańcze Biogramy – Muzeum Powstania Warszawskiego; Stanisław Tymkiewicz IV Obwód Ochota Armii Krajowej. Polegli w Powstaniu Warszawskim w 1944 r. i w czasie konspiracji lat 1939-1944, Warszawa 2004; Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906-1950, Warszawa 1988; Towarzystwo Miłośników Dziejów Pabianic – tmdp.pabianiczanie.pl; Wojciech Marcinkiewicz Szare Szeregi na Ochocie, Warszawa 2005;  pam.piastow.pl; uczyc-się-z-historii.pl